شاید بسیاری از مردم درمورد تفاوت اینورتر و سافت استارتر اطلاعی نداشته باشند؛ ولی این دو قطعه در صنعت برق بسیار پرکاربرد محسوب می‌شود؛ و برای راه‌اندازی الکتروموتورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش‌هایی برای راه اندازی موتورهای برقی وجود دارد؛ مانند اتصال به برق شهری به صورت مستقیم و غیرمستقیم. ولی علاوه بر آنها روش‌های دیگری با استفاده از تجهیزات یاد شده وجود دارد. اغلب لوازم برقی‌ای که ما در خانه استفاده می‌کنیم، طوری طراحی شده‌اند که با برق شهری یا AC کار کنند. اگرچه وسایلی هستند که با برق DC کار می‌کنند؛ اما باید برق مصرفیشان را از پریزهای AC بگیرند. بدین منظور از تجهیزاتی به نام یکسوساز برای تغییر AC به DC استفاده می‌کنند.
در روش دیگر، استارت الکتروموتور با استفاده از سافت استارتر انجام می‌شود؛ که در آن موتور به تدریج راه‌اندازی می شود. در برخی صنایع نیاز هست تا موتور به طور آهسته و تحت کنترل راه‌اندازی یا متوقف شود تا از خسارت احتمالی جلوگیری گردد. موتورهای الکتریکی در هنگام راه‌اندازی جریان بالایی معادل 5 تا 10 برابر جریان نامی می‌کشند. این امر در صورت راه اندازی مستقیم و بدون تعبیه تجهیزات مناسب، به مدار آسیب وارد می‌کند.
جهت جلوگیری از این اتفاق باید تجهیزاتی جهت محدود یا کنترل کردن مقدار جریان مصرفی نصب گردد. اما پیش از آن باید به مشخصه‌های فنی و تفاوت اینورتر و سافت استارتر آگاه باشیم.
اینورتر چیست؟
کلمه اینورتر Inverter به معنی مبدل یا وارون‌گر می‌باشد. بر اساس آن، جریان ورودی مستقیم از طریق معکوس‌سازی منبع تغذیه و تغییر فرکانس، به طرز قابل تنظیم به جریان متناوب تبدیل می‌کند.
اگرچه اینورترها در انواع و اقسام و با ظرفیت‌های متفاوتی وجود دارند؛ ولی مهمترین آنها اینورترهای تک فاز و سه فاز هستند. آنها می‌توانند سرعت موتور AC یا سه فاز را کنترل کنند، بدون این که توان و گشتاور موتور را کاهش دهند. طوری که با تغییر فرکانس اعمالی و کنترل شار مغناطیسی، دور موتور را از صفر تا چند برابر دور اسمی تعیین شده‌ی موتور تغییر می‌دهند. و یا خاموش و روشن شدن الکتروموتورها را به صورت کنترل شده و در کسری از ثانیه امکان‌پذیر می‌سازند.
این قابلیت به منظور فرمان‌پذیری هوشمند و منعطف ساختن پروسه‌های صنعتی؛ از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار است. چرا که باعث محافظت از الکتروموتورها و افزایش طول عمر و ماندگاری آنها می‌شود. علاوه بر آن در میزان مصرف برق را کاهش داده و باعث صرفه‌جویی می‌گردد.
اینورترها در صنعت در سه شاخه اصلی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- اینورتر برق خودرو: مبدل برق DC 12 ولت به برق شهری
- اینورتر جوشکاری: جهت مصارف جوشکاری
- اینورتر کنترلگر دور الکتروموتور و انواع پمپ: جهت مصارف انواع الکتروموتور، پمپ‌های صنعتی و لوازم خانگی
سافت استارتر چیست؟
کلمه سافت استارتر Soft Starter به معنی راه‌اندازی نرم است و اشاره به مکانیسمی دارد که استارت را به صورت نرم و تدریجی راه‌اندازی می‌کند. الکتروموتورها را در سایزهای بزرگ و با توان بالا نمی‌توان از روش مستقیم راه‌اندازی نمود، چرا که با جریان هجومی 4 تا 10 برابری جریان نامی مواجه هستیم. بر اثر این اضافه‌بار از عمر مفید الکتروموتور و اتصالات آن و کوپلینگ‌های مکانیکی کاسته می‌شود. به وسیله استارتر نرم علاوه بر این که امکان راه‌اندازی تحت کنترل وجود دارد، توفق نرم نیز ممکن خواهد شد.
از این خواصیت در راه‌اندازی لوازمی چون پمپ، فن، کمپرسور، پله‌های متحرک، نوار نقاله، میکسر، پودرکننده، خردکن، سنگ‌شکن، آسیاب، سانتریفیوژ و غیره استفاده می‌گردد.
علاوه بر زمان راه‌اندازی، در زمان توقف، ولتاژ الکتروموتور را به صورت کنترل شده کاهش داده و به تدریج متوقف می‌کند. بدین صورت از آسیب‌ها و صدمات احتمالی جلوگیری به عمل می‌آید. خواصیت توقف نرم در همه‌ی سافت استارترها وجود ندارد و هنگام تهیه باید به آن توجه گردد. با توجه به موارد گفته شده؛ با در نظر گرفتن کاربرد و تفاوت اینورتر و سافت استارتر، آیا می‌توان این دو قطعه را جایگزین یکدیگر نمود؟
تفاوت مزایا و معایب اینورتر و سافت استارتر
از جمله مزایا و تفاوت اینورتر و سافت استارتر می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
سافت استارتر می‌تواند به شتاب‌گیری و شتاب‌دهی نرم استارت و استپ بدون ضربه جلوگیری از جریان هجومی و تنظیم گشتاور لحظه‌ای هنگام راه‌اندازی کمک کند.
ولی استفاده از اینورتر می‌تواند به تنظیم سرعت و دور موتور، ایجاد سرعت بیشتر از سرعت نامی موتور، حذف جریان اضافه، تغییر جهت چرخش موتور، برنامه ریزی حرکت، کار کردن موتور در هنگام نوسانات جریان برق، جلوگیری از آسیب دیدن موتور به وسیله محدود کردن افزایش و افت ولتاژ کمک کند.
هرچند موارد ذکر شده تفاوت اینورتر و سافت استارتر را در مزایای آنها نشان می‌دهد، اما این دو قطعه وجه اشتراک‌هایی در مزایای خود دارند. کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری و کاهش مصرف انرژی و کاهش استهلاک قطعات و افزایش طول عمر موتور از مزایای هر دو به شمار می‌آیند.
ولی اگر بخواهیم به معایب و تفاوت اینورتر و سافت استارتر بپردازیم؛ یکی از معایب استارتر نرم اینست که فقط هنگام راه‌اندازی موتور کاربر دارد و بعد از آن نمی‌توان دور موتور و سرعت گشتاور را کنترل نمود. از آنجاییکه الکتروموتورها در زمان راه‌اندازی جریان 6 تا 8 برابر جریان نامی را می‌کشند، عمده استهلاک اجزای موتور هنگام استارت رخ می‌دهد. به علت اینکه اینورتر محدود به راه‌اندازی نبوده و هر لحظه امکان کنترل دور موتور را دارد، لذا در صورت نیاز به کنترلگر باید از اینورتر استفاده کرده و هزینه بیشتری بپردازیم.
سافت استارتر به طور کلی، صرفا در لحظه‌ی راه‌اندازی موتور به مدار وارد، کاربرد دارد. سافت استارتر با کنتاکتور داخلی یا بدون آن، در مدار قرار می‌گیرد. بعد از راه اندازی کامل موتور توسط سافت استارتر؛ عمل کوتاه کردن تریستورهای موجود توسط کنتاکتور انجام گرفته و سپس مسیر جریان موتور به جای ترانزیستورها توسط کنتاکتورها بسته می‌شود. سپس سافت استارتر به طور کامل از مدار خارج شده و هیچ کنترلی دیگری بر جریان موتور نخواهد داشت. در صورتی که اینورتر همواره می‌توان برای کنترل دور موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این، اینورترها قابلیت چپ‌گرد و راست‌گرد کردن موتور را نیز دارند. در مورد نحوه‌ی قرارگیری و نصب نیز، برای استفاده از سافت استارترها به خاطر اینکه هیچ قابلیت کنترلی ندارند، باید از تجهیزاتی نظیر کلید حرارتی نیز برای محافظت از موتور، استفاده شود که موجب شلوغی و پیچیدگی مدار می‌شود؛ اما اینورترها با دارا بودن plc نیاز به تجهیزات کنترلی جانبی ندارند و از موتور در برابر آسیب‌هایی نظیر بار اضافه، مراقبت می‌کنند.
الکتریک صنعت عرضه کننده اینورتر یا سافت استارتر مناسب صنعت شما، آمادگی خود را جهت تامین این قطعات با کیفیت اعلام می‌دارد.